*محمود فاضلي
ديپلمات سابق و تحليلگر امور بين الملل
پس از اعلام آتش‌بس در غزه و طرح آمريکا براي اداره مرحله پساجنگ در اين منطقه، تخريب برنامه‌ريزي‌شده مناطق مسکوني ادامه يافته و هزاران ساختمان ويران شده است. اين اقدامات فضاي خالي براي اجراي طرح‌هاي جديد و حذف مراکز تراکم جمعيتي فلسطيني‌ها ايجاد کرده است. محدوديت شديد در ورود کمک‌ها و عدم اجازه بازگشت ساکنان، اين روند را به ابزاري براي جابجايي ساختارمند تبديل کرده است. تقسيم غزه به مناطق سبز، زرد و قرمز شرايطي ايجاد کرده که ساکنان مناطق ويران‌شده تنها سه گزينه دارند: مهاجرت، اسکان در مناطق محدود و پذيرش نظم جديد تحت مديريت بين‌المللي. اين وضعيت تهديدي مستقيم براي حق بازگشت به خانه، مالکيت و انتخاب محل زندگي است و تبديل بازسازي به مهندسي جمعيتي، يکي از مهم‌ترين پيامدهاي اين طرح براي فلسطيني‌ها محسوب مي‌شود.
اين طرح در ظاهر با هدف بازسازي و ثبات‌سازي ارائه شده، اما بررسي دقيق‌تر مواضع مقامات آمريکايي و اسرائيلي نشان مي‌دهد که هدف واقعي آن کنترل سياسي، امنيتي و اقتصادي غزه است. بخش عمده‌اي از پيامدهاي اين طرح مستقيما با منافع ژئوپليتيکي آمريکا و اسرائيل پيوند دارد و تهديدهاي جدي براي حاکميت، جمعيت و اقتصاد فلسطين ايجاد مي‌کند.
يکي از نکات مهم اين طرح، گنجاندن واژه «بازتوسعه» در متن قطعنامه است که بهمعناي تخريب گسترده و ساخت دوباره مناطق شهري براساس الگويي جديد است. اين نشان مي‌دهد نگاه طراحان فراتر از بازسازي پساجنگ است و تغيير کلان، جمعيتي و مالکيتي غزه هدف اصلي است. تبليغات اين طرح درحالي است که غزه با چالش‌هاي جدي مواجه است. ساکنان غزه نه تنها با آوارگي دست و پنجه نرم مي‌کنند، بلکه منابع کافي براي تأمين نيازهاي اساسي خود ندارند. کمک‌هاي ارسالي به غزه ناکافي است و بهدليل گراني، دسترسي به مواد غذايي نيز دشوار شده است.
در روزهاي اخير «فيليپ لازاريني» کميسر آژانس «آنروا» از جامعه بين‌المللي خواست تا منابع لازم براي ارائه خدمات به مردم غزه را تأمين کند. باران و سرما درد و رنج مردم غزه را دو چندان خواهد کرد. باز شدن گذرگاه‌ها براي ارسال کمک‌هاي ضروري به ساکنان غزه امري حياتي است.
وضعيت کنوني غزه بار ديگر توجه جامعه بين‌المللي را به نياز فوري براي اقدامات بشردوستانه و پايان دادن به درد و رنج مردم اين منطقه جلب کرده است. براساس داده‌ها، بمباران مداوم اسرائيل بيش از 282 هزار خانه را تخريب يا آسيب رسانده و ده‌ها هزار خانواده فلسطيني را بي‌خانمان کرده است.
مرحله نخست آتش‌بس ميان حماس و اسرائيل 10 اکتبر وارد مرحله اجرايي شد اما اين رژيم بارها آن را نقض کرده است. مراحل بعدي آتش‌بس همچنان در ابهام است. ارتش اسرائيل در ادامه نقض مکرر آتش‌بس در غزه، حملات هوايي، توپخانه‌اي و دريايي شديدي در برخي مناطق انجام داده است.
در غرب شهر غزه نيز قايق‌هاي جنگي رژيم اشغالگر اقدام به شليک مستقيم بهسوي ساحل کردند. هزاران خانه در غزه در آستانه فرو ريختن هستند و جان شهروندان در خطر جدي است. سازمان امداد و نجات غزه نسبت به بازگشت شهروندان به منازل آسيب ديده و در آستانه فروريختن هشدار و اعلام کرد که نزديکي به اين ساختمان‌ها مي‌تواند به‌طور مستقيم جان ساکنان را تهديد کند. هزاران خانه در سراسر غزه در معرض فرو ريختن قرار دارند و بيشترين ميزان تخريب در شهر غزه وجود دارد. تداوم شرايط کنوني، تهديدي جدي و فوري براي جان شهروندان است و هر لحظه تعلل مي‌تواند به فاجعه‌اي تازه منجر شود.
حدود نيم ميليون فلسطيني ساکن «المواصي» (منطقه‌اي ساحلي و پر ازدحام در جنوب غزه) خود را براي زمستاني سخت آماده مي‌کنند. براي اغلب آنها اين سومين زمستاني است که پس از آوارگي ناشي از جنگ با آن روبه‌رو مي‌شوند.
طوفان اخير در منطقه نشان داد که بيش از دو ميليون فلسطيني در غزه، هرچند از جنگ دو ساله جان سالم به در برده‌اند، اما همچنان با بحران انساني مواجه‌اند. بيشتر خانه‌هاي غزه در اثر حملات پياپي اسرائيل نابود يا غيرقابل سکونت شده است.
پس از طوفان اخير، کودکان پابرهنه در گودال‌هاي گل‌آلود بازي و زنان زير ابر‌هاي تيره چاي درست مي‌کردند. بدون زيرساخت‌هاي اساسي يا سيستم زهکشي مناسب در اردوگاه‌ها، آب باران اطراف چادرها جمع مي‌شود. ازدحام و دسترسي محدود به آب پاک نيز وضعيت بهداشتي را بسيار بدتر کرده است. غذا دومين اولويت حياتي براي ساکنان غزه است. در طرح 20 بندي آتش‌بس ترامپ وعده ارسال کمک‌هاي کافي به غزه ذکر شده بود، اما ساکنان و مسئولان امدادي مي‌گويند مقدار کمک‌ها به‌شدت ناکافي است.
بارش‌هاي شديد اخير سبب غرق شدن چادر و آسيب ديدن آخرين دارايي‌هاي باقيمانده آوارگان شد و رنج زنان و کودکان را بيشتر کرده است. اکنون غزه با مرحله جديدي از خطرات انساني روبه‌رو است. با اولين بارش‌ها، اغلب چادرهاي کهنه و فرسوده در گل ولاي غرق شد و تشک‌ها و پتوهاي کمي که وجود داشت کاملاً خيس شده است. شب‌هاي سرد هم به يک درد مضاعف براي آوارگان تبديل شده و آنها ساعات طولاني براي خشک کردن چادرها و پتوها صرف مي‌کنند.
اسرائيل هنوز اجازه عبور کمک‌ها از گذرگاه رفح در مرز مصر را صادر نکرده، هرچند برخي گذرگاه‌هاي کوچک‌تر در مرز‌هاي اشغالي اسرائيل بازگشايي شده است. بيشتر کمک‌ها توسط کشور‌هاي حاشيه خليجفارس تامين مي‌شود، اما مسئولان سازمان ملل معتقدند همچنان با روند‌هاي پيچيده و مبهم اداري مواجه‌اند که توزيع را «کند» يا متوقف مي‌کند. بسياري از اقلام حياتي، مانند تيرک‌هاي چادر، بهدليل احتمال استفاده نظامي توسط اسرائيل ممنوع شده است. قيمت‌ها در غزه به‌شدت متغير است، اما کساني که پول دارند مي‌توانند در بازار چادر را به قيمت بالا خريداري کنند. بيشتر ساکنان المواسي پس از دو سال جنگ هيچ نقدينگي ندارند.
سازمان ملل در گزارش خود هشدار داد که 96 درصد از جمعيت غزه با سطوح فاجعه باري از ناامني غذايي روبه‌رو هستند و نياز فوري به افزايش کمک‌ها براي نجات جان غيرنظاميان از قحطي و گرسنگي وجود دارد. «تام ويلچر» معاون دبيرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه اعلام کرده بعد از بارش‌هاي شديد اخير، ساکنان غزه در معرض سرما و سيلاب قرار دارند. سازمان ملل و شرکاي آن در تلاش براي کمک رساني به غزه هستند، اما نيازها بسيار بيشتر از حجم کمک‌هايي است که وارد شده و بايد فوراً محدوديت‌هاي باقيمانده در مسير ارسال کمک‌ها رفع شود.
