استاد شهيد مرتضي مطهري
...پيغمبر اكرم هنگامي كه مهاجرين از مكه به مدينه آمدند. همان‌طور كه مكرر شنيده‌ايد ميان آنها و انصار عقد اخوت يعني پيمان برادري برقرار كرد. هر يك از مهاجرين را با يكي از انصار يا خودشان همديگر را انتخاب مي‌كردند و پيغمبر اكرم آنها را برادر يكديگر قرار مي‌داد. مسئله برادرخواندگي يا عقد اخوت الان هم مطرح است. لابد در كتابهاي دعا مثل مفاتيح خوانده‌ايد كه در روز غدير سنت است كه مسلمانان با يكديگر صيغه برادري بخوانند و پس از آن حقوقي بر يكديگر علاوه پيدا مي‌كنند مثلا به يكديگر حق پيدا مي‌كنند كه يكديگر را در مواقع دعا فراموش نكنند حق پيدا مي‌كنند كه در قيامت از يكديگر شفاعت كنند حق پيدا مي‌كنند كه در خوبيها هر يك ديگري را مقدم بدارد بر ديگران و از اين قبيل.
گفتيم پيغمبر اكرم در صدر اسلام ميان مهاجرين و انصار عقد اخوت بست و حتي در ابتدا ميان آنها ارث برقرار كرد يعني گفت اينها از يكديگر ارث مي‌برند. البته اين يك حكم استثنايي بود براي مدت معين. اگر يك مهاجر مي‌مرد چيزي اگر داشت به برادر انصاري او مي‌رسيد و برعكس. در آن مدتي كه مسلمين در مضيقه بودند پيغمبر اين حكم را برقرار كرد بعد حكم را برداشت و فرمود ارث بر همان اساس قرابت و خويشاوندي است كه هنوز هم اين حكم باقي است. و در همان جاست كه مسئله برادري پيغمبر با اميرالمونين مطرح است. اين را اهل تسنن هم قبول دارند. پيغمبر اكرم ميان هر يك از مهاجرين و انصار عقد اخوت بست و طبق قاعده بايد ميان علي(ع) كه از مهاجرين است و يكي از انصار عقد اخوت برقرار كند ولي با هيچ يك از انصار عقد اخوت برقرار نكرد. نوشته‌اند كه علي(ع) آمد نزد پيغمبر و فرمود: يا رسول‌الله! پس برادر من كو؟ شما هر كسي را با يكي برادر كرديد برادر من كو؟ فرمود: انا اخوك من برادر تو هستم. اين يكي از بزرگترين افتخارات اميرالمؤمنين است كه نشان مي‌دهد اميرالمؤمنين در ميان صحابه پيغمبر يك وضع استثنايي دارد او را نمي‌شود با ديگران همسر كرد هم تراز قرار داد و الا خود پيغمبر علي‌القاعده بايد مستثني باشد و تازه اگر هم مستثني نباشد پيغمبر هم از مهاجرين است و بايد با يكي از انصار عقد اخوت ببندد و علي(ع) هم با يكي از انصار. ولي ميان خودش و علي(ع) عقد اخوت بست. اين بود كه اين سمت برادري و اين شرف برادري براي هميشه براي علي(ع) باقي ماند و خود حضرت از خودش به اين سمت ياد مي‌كند و ديگران هم مي‌گويند: «اخو رسول الله» برادر پيغمبر علي پسرعموي پيغمبر بود از نظر نسب ولي مي‌گويند برادر پيغمبر. به اعتبار همين است. در اين وقت (وقت بستن عقد اخوت ميان مهاجرين و انصار رسول خدا) فرمود: اينها ولي يكديگرند. تا يك مدت موقتي اين ولايت اثرش ارث بردن هم بود كه از يكديگر ارث مي‌برند...
منبع – کتاب آشنايي با قرآن، ج3
