ايران با توليد 70 نوع راديودارو و تامين نياز بيش از 6500 مرکز پزشکي هسته‌اي، جايگاه خود را به عنوان يکي از سه کشور برتر جهان در اين صنعت تثبيت کرده و با صادرات به 15 کشور، سودي معادل 70 ميليون دلار را در سال 1404 به ارمغان آورده است.يکي از مشکلات مراحل در مبارزه با سرطان، تشخيص زودهنگام آن است. در مراحل اوليه شکل‌گيري تومور، بافت‌ها ظاهري کاملاً طبيعي دارند و تغييرات عمده در سطح متابوليسم سلولي رخ مي‌دهد که روش‌هاي تشخيصي رايج مانند سونوگرافي و راديوگرافي قادر به شناسايي آن‌ها نيستند، چرا که اين روش‌ها تنها به بررسي شکل و اندازه بافت‌ها مي‌پردازند.در اين ميان، فناوري‌هاي تصويربرداري هسته‌اي، از جمله پزشکي هسته‌اي وارد عرصه مي‌شوند. در اين روش‌ها، مقدار بسيار کمي از يک ماده راديواکتيو (راديوايزوتوپ) به بدن تزريق مي‌شود. اين ماده به دستگاه‌هاي تصويربرداري اجازه مي‌دهد تا فعاليت سلول‌ها را با دقت بالايي رصد کنند. به عنوان مثال، با توجه به اينکه سلول‌هاي سرطاني گلوکز بيشتري نسبت به سلول‌هاي سالم مصرف مي‌کنند، مولکول‌هاي شبيه گلوکز که با راديوايزوتوپ نشاندار شده‌اند، توسط اين سلول‌ها جذب بيشتري پيدا کرده و در تصاوير به صورت نقاط روشن‌تر ديده مي‌شوند. اين قابليت، امکان تشخيص زودهنگام تومورها، حتي در مراحل بسيار ابتدايي و شناسايي متاستازهاي پنهان را فراهم مي‌کند که اين امر مي‌تواند بسيار زودتر از روش‌هايي مانند MRI يا سي‌تي اسکن صورت پذيرد.فناوري هسته‌اي تنها به تشخيص محدود نمي‌شود، بلکه راهکارهاي نوآورانه‌اي نيز براي درمان ارائه مي‌دهد. راديوتراپي سنتي که پرتوها را از خارج به تومور مي‌تاباند، روشي شناخته شده است، اما اغلب با آسيب رساندن به بافت‌هاي سالم اطراف تومور همراه است.در مقابل، راديوتراپي هدفمند، با بهره‌گيري از دانش بيوتکنولوژي، انقلابي در درمان ايجاد کرده است. در اين روش، آنتي‌بادي‌هاي خاصي که قابليت اتصال به سلول‌هاي سرطاني را دارند، با راديوايزوتوپ‌هاي هدفمند نشاندار مي‌شوند. اين ترکيب، مستقيماً به سلول‌هاي سرطاني متصل شده و بدون آسيب رساندن به بافت‌هاي سالم، سلول‌هاي تومور را از بين مي‌برد.ايران، پيشرو در توليد راديوداروها و فرصت‌هاي اقتصاديبراساس گزارش ستاد زيست‌فناوري، سلامت و فناوري‌هاي پزشکي معاونت علمي رياست‌جمهوري، بازار جهاني راديوداروها در سال 2024 ارزشي بالغ بر 6.8 ميليارد دلار داشته و پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2034 به 14 ميليارد دلار برسد. ايران نيز در اين عرصه گام‌هاي بلندي برداشته است. تا پيش از سال 1388، ايران بخش قابل توجهي از راديوداروها را وارد مي‌کرد، اما با همکاري سازمان انرژي اتمي، پروژه توليد بومي راديوداروها آغاز شد.به نقل از معاونت علمي رياست‌جمهوري، امروزه، ايران در ميان سه کشور برتر جهان در توليد راديودارو قرار دارد و حدود 70 نوع راديودارو توليد مي‌کند. اين دستاورد، نياز 230 مرکز درماني و 6 هزار و 500 مرکز پزشکي هسته‌اي در سراسر کشور را تأمين کرده و علاوه بر آن، به 15 کشور جهان صادر مي‌شود که در سال 1404 حدود 70 ميليون دلار درآمد ارزي براي کشور به همراه داشته است. با اين وجود، واردات برخي ايزوتوپ‌هاي خام از کشورهايي مانند روسيه همچنان با هزينه 100 تا 300 هزار دلار در سال ادامه دارد که نشان‌دهنده لزوم توسعه بيشتر در اين حوزه است.انرژي هسته‌اي، فراتر از تصورات نظامي، نقشي حياتي در تأمين سلامت و رفاه جامعه ايفا مي‌کند. محدود کردن يا تحريم ايران در اين حوزه، به طور مستقيم سلامت شهروندان را هدف قرار مي‌دهد. ترکيب هوشمندانه اين فناوري با بيوتکنولوژي و دانش پزشکي، آن را به يکي از ارکان اصلي تشخيص و درمان مدرن تبديل کرده است. بنابراين، حمايت هدفمند و مستمر از اين حوزه، مسيري حياتي براي پيشرفت و تضمين آينده سلامت کشور است.
