موج نارضايتي‌هاي مصرف‌کنندگان از گراني‌هاي مکرر لبنياتافزايش شتابان قيمت لبنيات در هفته‌هاي اخير موج

موج نارضايتي‌هاي مصرف‌کنندگان از گراني‌هاي مکرر لبنياتافزايش شتابان قيمت لبنيات در هفته‌هاي اخير موجب شده حتي بسياري از خانواده‌ها با درآمد ثابت، ناچار به کاهش يا حذف لبنيات از سبد مصرفي خود شوند. نتيجه اين فشار اقتصادي، کاهش تقاضا و بازگشت شيرهاي فروش‌نرفته از فروشگاه‌ها به کارخانه‌هاست؛ پديده‌اي که هم صداي مردم را درآورده و هم زنگ خطري جدي براي سلامت جامعه و آينده توليد لبنيات است.به گزارش ايسنا، افزايش بي‌سابقه قيمت شير در هفته‌هاي اخير، موجي از نارضايتي در ميان مصرف‌کنندگان ايجاد کرده است. بسياري از خانوارها به‌دليل فشارهاي اقتصادي و بالا رفتن هزينه‌ها، از خريد محصولات لبني خودداري کرده يا ميزان استفاده را کاهش داده‌اند.اين افزايش قيمت که به علت مشکلات مختلفي از جمله افزايش هزينه‌هاي توليد، نوسانات قيمت خوراک دام و افزايش نرخ دلار ايجاد شده، فشار زيادي به بودجه خانوارها وارد کرده و منجر به تغيير عادات خريد مردم شده است. در همين راستا، براساس برخي خبرهاي منتشر شده، شاهد بازگشت محصولات لبني به واحدهاي توليدي و کاهش چشمگير تقاضا در بازار هستيم.طبق آمار منتشرشده، سرانه مصرف لبنيات در ايران از حدود 130 کيلوگرم در سال 1389 به حدود 55 کيلوگرم در سال‌هاي اخير سقوط کرده است؛ يعني افتي حدود 58 درصدي و در عين حال، وزارت بهداشت و رسانه‌هاي تخصصي حوزه سلامت مي‌گويند ايراني‌ها اکنون حدود 90 کيلوگرم کمتر از سرانه جهاني لبنيات مصرف مي‌کنند؛ شکافي که به‌طور مستقيم با سلامت استخوان، پوکي استخوان در سال‌هاي آينده و هزينه‌هاي درماني گره مي‌خورد. در اين زمينه ديگر آينه عبرت دنيا شديم که با تورم 130 درصدي لبنيات در سه ماه، محصولات از فروشگاه‌ها به کارخانه‌ها بازمي‌گردند.براساس آخرين داده‌هاي مرکز آمار از تورم مصرف‌کننده، در آبان‌ماه تورم ماهانه به 3.4 درصد، تورم نقطه به نقطه 49.4 درصد و تورم سالانه نيز به 40.4 درصد رسيد. با وجود اين اعداد آمارهاي بخش خوراکي بسيار متفاوت است. در آبان‌ماه تورم ماهانه اقلام به 4.7 درصد، نقطه‌به‌نقطه به 66 درصد و سالانه به 46.1 درصد رسيده که اين مقدار در بخش خوراکي به ترتيب 2.6، 41.2، 37.5 درصد بوده است. بررسي جزء به جزء داده‌ها نشان مي‌دهد که تورم نقطه‌به‌نقطه شير، پنير و تخم‌مرغ با 48.6 درصد را تجربه کردند.محمد فربد، سخنگوي اتحاديه فراورده‌هاي لبني مي‌گويد: با توجه به اينکه بيشتر خانوارهاي ايراني داراي درآمد ثابت هستند و حقوق آن‌ها معمولاً سالي يک بار افزايش مي‌يابد، افزايش قيمت‌ها موجب ايجاد ناترازي ميان درآمد و هزينه شده است. اين وضعيت منجر به کاهش مصرف لبنيات در جامعه مي‌شود. اين موضوع نه تنها از منظر اقتصادي، بلکه از نظر سلامت عمومي جامعه نيز نگران‌کننده است، زيرا کاهش مصرف لبنيات مي‌تواند به بروز مشکلاتي مانند پوکي استخوان و کمبود جذب ريزمغذي‌ها بينجامد.وي به اين نکته اشاره مي‌کند که افزايش 52 درصدي قيمت شير خام، از 23 هزار تومان به 35 هزار تومان از درب دامداري، به افزايش قيمت لبنيات منجر شده است. فربد توضيح مي‌دهد اين افزايش قيمت، عليرغم ميل صنعت لبنيات، اجتناب‌ناپذير بوده است. علت اصلي اين افزايش، مجموعه‌اي از عوامل اقتصادي و توليدي است که شامل افزايش قيمت علوفه، عدم تخصيص به‌موقع ارز 28 هزار و500 توماني براي واردات نهاده‌هاي دامي و مراجعه دامداران به بازار آزاد علوفه با قيمت‌هاي بسيار بالاتر مي‌شود.به گفته سخنگوي انجمن لبني ايران، علاوه بر اين، بيماري تب برفکي که در برخي مناطق دامداري‌ها شيوع يافته و به کاهش توليد شير خام دامن زده است، مزيد بر علت شده و وضعيت را پيچيده‌تر کرده است. اين عوامل در کنار يکديگر، فشار مضاعفي به دامداران وارد کرده و در نهايت باعث افزايش قيمت شير خام و به تبع آن، افزايش قيمت لبنيات در بازار شده است.فربد در ادامه به اين نکته اشاره مي‌کند که افزايش قيمت شير خام با توجه به نقش حدود 60 درصدي آن در قيمت تمام شده محصولات لبني باعث افزايش حدود 30 درصدي قيمت محصولات مي‌شود که کارخانجات به دليل جلوگيري از شوک قيمتي آن را عليرغم زياني که به شرکت‌هاي توليدي وارد مي‌کند تدريجا عملي مي‌کنند. با اين شرايط مي‌توان پيش‌بيني کرد که افزايش بيش از پيش قيمت محصولات لبني در روزهاي اخير چندان دور از ذهن نخواهد بود.افزايش قيمتي که علاوه بر دور شدن محصولات لبني از سفره مردم موجب شد تا واحدهاي توليدي براي جبران ضرر به توليد شيرخشک صنعتي و صادرات آن روي آوردند و با اين شرايط شاهد افزايش صادرات شيرخشک صنعتي بوده‌ايم. در اين خصوص سخنگوي انجمن لبني ايران به اين نکته اشاره مي‌کند، اخيرا تمهيداتي براي محدود کردن صادرات شير خشک از طريق افزودن بر تعرفه صادراتي صورت گرفته است که قطعا موجب توقف نسبي صادرات آن خواهد شد.به گفته فربد، نکته مهم در اين رابطه بر هم خوردن توازن بين درآمد و هزينه خانوار است که شرکت‌هاي توليدکننده را نيز با مشکل مواجه کرده به طوريکه از ابتداي سال جاري تاکنون برآورد مي‌شود حدود 10 درصد از سرانه مصرف لبنيات کاسته شده است.لبنيات تنها به آمار و ارقام محدود نشده و اثرات آن به‌طور مستقيم در زندگي روزمره مردم قابل مشاهده است. بسياري از خريداران مي‌گويند لبنيات که تا همين چند سال پيش جزو اقلام ثابت سبد خانوار بود، حالا به خريدي حداقلي و گاه حذف‌شده تبديل شده است.براساس مشاهدات ميداني از فروشگاه‌ها، با وجود اينکه شير و لبنيات از جمله کالاي اساسي و لازم براي مصرف روزانه هستند اما اين روزها خريد آن توسط مردم بسيار محدود شده است. صاحب يک فروشگاه مي‌گويد: ديگر مردم همچون سابق از لبنيات استقبال نمي‌کنند و تا لحظه آخر اميدوار به فروش مانديم اما در نهايت مجبور مرجوع کالاها شديم.در اين ميان مردم نيز از قيمت‌ها و تغيير روزانه قيمت گلايه داشتند، مادري در ساده‌ترين لحن و گفتار ممکن گفت: اميد داشتيم با وجود بالارفتن هزينه‌ها بچه در مدرسه که شير توزيع مي‌شود از اين نظر حداقل تامين شود، اما نشد! حالا هم که آنقدر هر روز گران مي‌شود که قدرت خريد پايين آمده چطور بخرم؟يکي از شهروندان مي‌گويد: قبلاً هر هفته شير، ماست و پنير مي‌خريديم، اما حالا فقط اگر خيلي ضروري باشد شير مي‌گيريم. قيمت‌ها آن‌قدر بالا رفته که مجبوريم از چيزهاي مهم‌تر بزنيم. مرد ميانسالي که به‌همراه فرزندش براي خريد به فروشگاه آمده نيز با اشاره به تغيير الگوي مصرف خانواده‌ها مي‌گويد: حقوق ما ثابت است، اما قيمت لبنيات هر هفته تغيير مي‌کند. وقتي دخل و خرج با هم نمي‌خواند، اولين چيزي که حذف مي‌شود همين لبنيات است.نگراني‌ها تنها به معيشت محدود نمي‌شود؛ برخي خانواده‌ها از تبعات سلامت اين وضعيت ابراز نگراني مي‌کنند. مادري که دو فرزند دانش‌آموز دارد، مي‌گويد: لبنيات براي بچه‌ها ضروري است، اما وقتي هر روز گران‌تر مي‌شود، واقعاً نمي‌دانم چطور بايد تأمين‌شان کنم. حتي اميدمان به شير مدرسه هم از بين رفت.اين گلايه‌ها درحالي مطرح مي‌شود که کارشناسان حوزه سلامت بارها نسبت به کاهش مصرف لبنيات و پيامدهاي آن براي سلامت استخوان‌ها و افزايش بيماري‌هاي مرتبط هشدار داده‌اند؛ هشدارهايي که به نظر مي‌رسد زير سايه گراني‌هاي مداوم، بيش از پيش جدي شده است.صراف، مديرعامل اتحاديه گاوداران و دامداران صنعتي خراسان رضوي مي‌گويد: آنچه امروز به عنوان «بازار آزاد» مطرح مي‌شود، در واقع همان سامانه بازارگاه است؛ چرا که زماني که نهاده با قيمت مصوب به دست دامدار نمي‌رسد، عملاً همان قيمت آزاد محسوب مي‌شود، چه خريد از سامانه باشد و چه از واسطه‌هاي خارج از آن.وي افزود: تمام فرآيند سامانه بازارگاه در اختيار وزارت جهاد کشاورزي است و اين‌گونه القا مي‌شود که دامداران از خارج از سامانه اقدام به خريد مي‌کنند، درحالي که اين موضوع يک بحث انحرافي است. مسئله اصلي، دسترسي محدود دامداران به نهاده با قيمت مصوب است.صراف با اشاره به افزايش شديد قيمت نهاده‌ها گفت: طي روزهاي اخير قيمت کنجاله سويا به بيش از 37 تا 38 هزار تومان در هر کيلو رسيده، درحالي که نرخ مصوب آن حدود 11 هزار و 300 تومان است. اين جهش قيمتي نه ناشي از تصميمات استاني است و نه در اختيار دامداران قرار دارد، بلکه يک مسئله ملي و حاصل ضعف مديريت در حوزه نهاده‌هاي دامي است.مديرعامل اتحاديه گاوداران صنعتي خراسان رضوي با تأکيد بر پيامدهاي اين وضعيت تصريح کرد: نتيجه اين شرايط، افزايش کشتار دام‌هاي مولد است که زنگ خطري جدي براي آينده توليد محسوب مي‌شود و در سال‌هاي آتي مي‌تواند کشور را با بحران مضاعف در تأمين محصولات دامي مواجه کند. وي در ادامه درباره قيمت تمام‌شده شير خام گفت: بهاي تمام‌شده توليد شير خام در شرايط فعلي به حدود 37 تا 38 هزار تومان در هر کيلو رسيده است، اما دامداران هيچ‌گاه امکان قيمتگذاري براساس هزينه تمام‌شده به‌علاوه سود متعارف را نداشته‌اند. صراف افزود: برخلاف بسياري از صنايع که قيمتگذاري آن‌ها بر مبناي هزينه تمام‌شده و سود مشخص انجام مي‌شود، دامداران همواره خارج از اين چارچوب فعاليت کرده‌اند و عملاً زيان خود را از اصل سرمايه و توليد پرداخت مي‌کنند. به بيان ديگر، دامدار درحال پرداخت يارانه پنهان به جامعه است. وي تأکيد کرد: هرچند اين موضوع براي دامداران از منظر تأمين امنيت غذايي کشور افتخارآميز است، اما تداوم اين روند مي‌تواند منجر به تعطيلي واحدهاي دامداري و آسيب جدي به توليد در استان و کشور شود.