*محمود فاضلي
ديپلمات سابق و تحليلگر امور بينالملل
ديوان کيفري بينالمللي(ICC) که زير مجموعه ديوان بينالمللي دادگستري(ICJ) قرار دارد اعتراض رژيم اسرائيل به غيرقانوني بودن تحقيقات درباره جنايات جنگي ارتکابي اسرائيل در جنگ غزه، را مردود دانست و اعلام کرد که هيچ «وضعيت جديدي» وجود نداشته است که دادستان را ملزم به از سرگيري روند يا صدور ابلاغيه جديد به اسرائيل کند. دادگاه کيفري بينالمللي درخواست تجديدنظر اسرائيل را براساس اصل تکميلي بودن رد ميکند و احکام بازداشت صادر شده در نوامبر گذشته عليه «بنيامين نتانياهو» نخستوزير و «يوآف گالانت» وزير جنگ سابق اسرائيل، همچنان به قوت خود باقي است. شعبه تجديدنظر حکم داد که تحقيقات از اکتبر 2023 مربوط به «همان نوع درگيريهاي مسلحانه، مربوط به همان سرزمينها، با همان طرفهاي ادعايي در اين درگيريها» است که درحال حاضر تحت بررسي هستند.
اسرائيل مدعي شده بود که مقياس درگيري پس از 7 اکتبر، يک تغيير اساسي را نشان ميدهد و تعهدات قانوني جديدي را طبق ماده 18 اساسنامه رم، ايجاد ميکند. قضات ديوان کيفري بينالمللي اين ادعا را رد کردند و نتيجه گرفتند که هيچ تغيير اساسي در پارامترهاي تحقيقات که نياز به ابلاغيه جديد داشته باشد، رخ نداده است. اين حکم به اين معني است که تحقيقات ادامه دارد و احکام بازداشت صادر شده در سال گذشته ميلادي همچنان پابرجاست.
اعلام اين حکم درحالي است که رئيسجمهوري آمريکا با هدف ادامه حمايت همه جانبه سياسي و نظامي از رژيم اسرائيل، اعلام کرده است اگر پرونده سران اسرائيل در ديوان بينالمللي دادگستري مطرح شود، اين نهاد را با تهديدهاي جدي روبهرو خواهد کرد و اين نهاد را تحريم خواهد کرد. رئيسجمهور آمريکا خواستار مصونيت از پيگرد قانوني عليه آمريکا و اسرائيل، از همه اتهامات، از جمله لغو اتهامات کنوني عليه سران و تحقيقات احتمالي آينده شده است. او اين درخواست را به ديوان کيفري ارسال کرده و دستور ايجاد تغييراتي در سند تأسيس ديوان را داده است. شواهد نشان ميدهد آمريکا بهدنبال تحريمهاي هدفمندي عليه مقامات اين دادگاه بهدليل بررسي پروندههاي مربوط به اسرائيل خواهد بود.
آمريکا تأکيد کرده "اگر دادگاه شرايط رئيسجمهور ترامپ را برآورده نکند، تحريمهاي سنگيني اعمال خواهد شد که بهطور قابل توجهي به توانايي دادگاه و قضات آن براي ادامه کار آسيب خواهد رساند."واشنگتن اين موضوع را به اطلاع اعضاي دادگاه، از جمله برخي متحدان آمريکا رسانده است. دولت ترامپ با استناد به قوانيني که ابتدا براي مبارزه با تروريسم و قاچاق مواد مخدر طراحي شده بود، شش قاضي و سه دادستان ديوان (شامل کريم خان دادستان کل) را تحريم کرده است.
ديوان کيفري بينالمللي مخالفت خود را با تحريمهاي آمريکا عليه دو عضو اين دادگاه اعلام کرد و آن را تجاوز آشکاري به استقلال يک هيئت قضايي بينالمللي دانسته و چنين اقداماتي که قضات و دادستاناني را هدف قرار ميدهد که کشورهاي عضو آنها را انتخاب کردهاند، حاکميت قانون را از بين ميبرد. زماني که طرفهاي قضايي به دليل اجراي قانون در معرض تهديد قرار ميگيرند نظام قانون بينالمللي در معرض خطر قرار ميگيرد. «آنتونيو گوترش» دبيرکل سازمان ملل نيز از تحريمهاي آمريکا عليه دو قاضي در ديوان کيفري بينالمللي ابراز نگراني کرد. هلند و اسپانيا نيز تحريمهاي جديد آمريکا عليه ديوان کيفري بينالمللي را محکوم کردند.
«نيکولا گيو»، قاضي فرانسوي ديوان کيفري بينالمللي که چندي پيش توسط دولت آمريکا در ليست تحريمها قرار گرفته بر اين باور است که هدف از اين اقدامات ايجاد «نگراني و ناتواني دائمي» براي قضاتي است که بر پروندههاي حساس بينالمللي کار ميکنند. اين تحريمها بسيار فراتر از ممنوعيت ساده ورود به خاک آمريکا است و تمامي جنبههاي زندگي روزمره او را هدف قرار داده است. اين فشارها با هدف ارعاب قضات مستقل صورت ميگيرد، اما قضات ديوان همچنان به فعاليت خود ادامه خواهند داد.
درگذشته نيز سرويس جاسوسي اسرائيل قضات دادگاه ديوان بينالمللي دادگستري را علني تهديد به ترور کرده بودند تا مانع از صدور احکامي عليه سران اين رژيم از جمله نتانياهو شوند. اسرائيل اقدامات خود را عليه دادستان ديوان کيفري بينالمللي که حکم بازداشت دو مقام اين رژيم را بهدليل نسلکشي در غزه صادر کرده بود، تشديد کرده است. اسرائيل چندي پيش درخواستي را به اين ديوان ارائه کرد تا دادستان اين ديوان، «کريم اسد احمد خان» را رد صلاحيت کند و مانع از دخالت او در پروندههاي مربوط به اسرائيل شود. همچنين از دادگاه تجديدنظر ديوان بينالمللي خواسته بود تا احکام بازداشت صادر شده توسط کريم خان عليه «نتانياهو» و «گالانت» را لغو کند چرا که دادستان ديوان کيفري با انگيزههاي شخصي نادرست اقدام به طرح ادعاهاي دروغين و بياساس عليه اسرائيل کرده است! نتانياهو بارها اين دادگاه را به يهودستيزي متهم کرده است.
ديوان کيفري بينالمللي در تاريخ 21 نوامبر 2024 (آبان 1403ش) حکم بازداشت دو مقام اسرائيلي را به اتهام ارتکاب جنايت جنگي، جنايت عليه بشريت و استفاده از گرسنگي بهعنوان يک سلاح عليه مردم غزه صادر کرده است. اين ديوان که 125 عضو دارد يک نهاد حقوقي بينالمللي براي رسيدگي به جنايات جنگي، جنايت عليه بشريت، جرايم نسلکشي و تجاوز نظامي در قلمرو کشورهاي عضو يا ازسوي شهروندان آنها محسوب ميشود.
عليرغم ادامه فشارهاي بيسابقه آمريکا و اسرائيل عليه «سيريل رامافوسا» رئيسجمهوري آفريقاي جنوبي، وي تأکيد کرده که آتشبس در غزه و آزادي اسراي فلسطيني موجب توقف پيگيري جنايات رژيم اسرائيل در پرونده شکايت عليه اين رژيم در ديوان بينالمللي در لاهه نخواهد شد. وي در آخرين نشست مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورک نيز ضمن انتقاد از بيتوجهي اسرائيل به قوانين بينالمللي و احکام «دادگاه کيفري بينالمللي» خواستار اقدام جهاني براي مقابله با نسلکشي اسرائيل در نوار غزه شد. آفريقاي جنوبي مصمم است پرونده شکايت سال 2023 (1402ش) عليه اسرائيل را در دادگاه لاهه با جديت پيگيري کند. اين پرونده هماکنون وارد مرحلهاي شده که اسرائيل بايد به اتهامات مطرح شده پاسخ دهد.
آفريقاي جنوبي دسامبر 2023 (آذر 1402ش) در ديوان بينالمللي دادگستري لاهه شکايتي 500 صفحهاي را عليه اسرائيل ارائه و اعلام کرد که اين رژيم کنوانسيون مقابله با نسلکشي را در قبال فلسطينيها در نوار غزه نقض کرده است. بسياري از کشورهاي جهان از جمله برزيل، نيکاراگوئه، کوبا، ايرلند، کلمبيا، ليبي، مکزيک، اسپانيا، ايران و ترکيه از اين شکايت حمايت کردند.
