حجت الاسلام دکتر محمدرضا جواهري
عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد
منابع اصلي شناخت اسلام چيست؟ براي شناخت اسلام راستين راستين دو منبع اساسي در جهان وجود دارد: «قرآن و عترت».
پيامبر خدا (ص) از اين دو مصدر مهم با عنوان ثقلين ياد کردهاند. ثقل اکبر کتاب خدا قرآن و ثقل اصغر عترت و اهلبيت عليهمالسلام ميباشند. امام دهم امام هادي عليهالسلام در پرسش و پاسخي، جاودانگي و جهاني بودن قرآن کريم را علت طراوت هميشگي قرآن دانستهاند. يعقوب بن سکيت نحوي گفته است از ابوالحسن علي بن محمد بن رضا عليهمالسلام سؤال کردم: ما بالُ القرآنِ لا يَزدادُ علَى النَّشرِ والدَّرسِ إلّا غَضاضَةً؟ چرا هرچه بيشتر قرآن انتشار مييابد و درس داده ميشود چيزي جز تازگي و نوبودن برآن افزوده نميشود؟ امام در پاسخ فرمودند: لأنَّ الله تباركَ وتعالى لم يَجعَلْهُ لِزمانٍ دونَ زَمانٍ، ولا لِناسٍ دونَ ناسٍ، فهُو في كلِّ زَمانٍ جَديدٌ، وعِند كُلِّ قَومٍ غَضٌّ إلى يَومِ القِيامَةِ (امالي شيخ طوسي، ص 580 * مجموعه ورام، ج 2، ص 72 * بحارالانوار علامه مجلسي، ج 92، ص 15) براي اين که خداي متعال قرآن را براي زمان خاص و معين و مردم دوره معيني قرار نداده است بلکه قرآن در هر زماني جديد و براي هر ملتي تا روز قيامت تازه و شاداب است. قرآن سه ويژگي اساسي دارد جامع و جهاني و جاويدان است از اينرو هيچوقت کهنه نميشود و هميشه بهروز و زنده و الهامبخش و پايداروآموزنده است. در اين حديث هم در سؤال و هم در پاسخ امام ماده غض بهکار رفته است. غض بهمعناي طراوت است (ابن فارس، معجم مقائيس اللغه، ج 4، ص 383) غض بهمعناي تازگي و نرمي و نوشکفتگي و زيبايي و جواني و برگزيدگي و زنده بودن و زياد شدن است. در اين حکمت امام هادي عليهالسلام پرسشگر از دليل افزايش طراوت و تازگي و جديد و نو بودن قرآن در هر عصر و زمان پرسيده است چرا هرچه قرآن بيشتر خوانده و بحث ميشود و هرچه بيشتر انتشار مييابد و درس داده ميشود و تفسير ميگردد باز هم کهنه نميگردد و مندرس نميشود؟ امام در پاسخ اين پرسش دو امتياز قرآن را ذکر کردهاند. دو امتياز که خداوند براي قرآن قرار داده است. يک امتياز در جمله «لم يَجعَلْهُ لِزمانٍ دونَ زَمانٍ» آمده است. قرآن اختصاص به يک زمان ندارد براي يک زمان قرار داده نشده است. قرآن ارزش ابدي دارد تا قيامت با طراوت و تازه است هيچگاه خشک و بيفايده وکم فايده و کهنه نخواهد شد. جاويدان است و همواره متن آموزشي و راهنماي بزرگ و با برکت و سراسر درس نو و جديد است. «فهُو في كلِّ زَمانٍ جَديدٌ» قرآن در هر زماني جديد و نو ميباشد، ازآغاز نزول قرآن در چهارده قرن پيش تا امروز در قرن پانزدهم هجري قمري در هر قرن قرآن جديد بوده و خواهد بود.
امتياز دوّم قرآن «ولا لِناسٍ دونَ ناسٍ» ميباشد. قرآن براي يک قوم يا گروهي از مردم و براي يک ملت و يک کشور و منطقه و قاره نيست. قرآن براي همگان است. قرآن کتاب جهاني است و براي همه مردم جهان و همه ملتها و قشرها و کشورها و قارهها در سراسر کره زمين است. ارزشها و احکام قرآن فراملي و براي همه ملتهاي جهان در گذشته و حال و آينده است. قرآن کتاب هدايت و راهنماي زندگي برتر براي عموم انسانها است.
«وعِند كُلِّ قَومٍ غَضٌّ إلى يَومِ القِيامَةِ» قرآن در نزد هر قوم و ملتي از زمان نزول تا روز قيامت تازه و پرطراوت بوده و هست و خواهد بود.
امام هادي عليهالسلام در اين پاسخ حکيمانه به سؤال صحابي خويش دليل طراوت و تازگي و نشاط دائمي، آموزش قرآن را دو ويژگي قرآن دانستهاند. قرآن فرا زماني و فراملي است. قرآن جاويدان و جهاني است. بر همين اساس هرگز کهنه نميگردد. قرآن به اين دو دليل همواره با طراوت و به تعبير امام هادي عليهالسلام «غض» است.
