به مناسبت 7 آذر روز نيروي دريايي ارتشعمليات دريايي مشترک مرواريددر ماه‌هاي آغازين جنگ سکوهاي نفتي ال

به مناسبت 7 آذر روز نيروي دريايي ارتشعمليات دريايي مشترک مرواريددر ماه‌هاي آغازين جنگ سکوهاي نفتي البکر و الاميه به علت موقعيت راهبردي آن‌ها، به عنوان مهم‌ترين پناهگاه يگان‌هاي شناور عراقي، سکوي پرواز بالگردها، سايت رادار و شنود و پدافند هوائي عمل مي‌نمود و انتظار مي‌رفت با تداوم جنگ، اين نقش افزايش يابد و در نتيجه امنيت شمال خليج فارس، جزيره خارک و سکوهاي نفتي ايران و تردد در خور موسي و ساير خطوط مواصلاتي دريايي کشور با تهديد جدي مواجه ‌گردد. ازسوي ديگر بخش مهمي از بارگيري و تخليه کالا براي عراق از طريق بندر ام‌قصر که در ساحل غربي اروندرود است، انجام مي‌گرفت و عمده صدور نفت عراق هم از طريق 2 سکوي نفتي البکر و الاميه واقع در مصب اروندرود انجام مي‌شد،ضمن اينکه نيروي دريايي عراق با ناوچه‌هاي موشک‌انداز اوزا و بالگردهاي سوپر فريلون مجهز به موشک‌هاي هوا به سطح «اگزوست»، تهاجم به کشتي‌هاي تجاري ايراني را در منطقه شمال خليج فارس آغاز نموده بود. براي مقابله با اين رويکرد عراق، ستاد مشترک ارتش طرح عمليات دريايي ذوالفقار را به نيروي دريايي ابلاغ کرد که طبق آن اين نيرو مي‌بايست خطوط مواصلاتي خليج‌فارس را باز نگه دارد و مانع از دستيابي عراقي‌ها به آن شود. در راستاي اجراي طرح مذکور و به منظور از ميان بردن تهديد شناورهاي سطحي دشمن، نيروي رزمي 421، طرح عمليات مرواريد را تهيه نمود.نيروي رزمي 421 تصميم گرفت براي خاتمه دادن به فعاليت‌هاي نيروي دريايي عراق در شمال خليج‌فارس و حفظ سيادت دريايي ايران، از ترمينال‌هاي البکر و الاميه براي پست ديده‌باني و سرپلي براي رصد تردد يگان‌هاي سطحي، هوايي و تجاري دشمن از بندر ام‌القصر و احتمالاً بندر فاو استفاده کند و عملياتي غافلگيرانه براي کشاندن نيروي دريايي عراق به شمال خليج‌فارس و انهدام آن انجام دهد. با اين هدف، دستور عمليات «درفش» را تهيه و مأموريت آتش پشتيباني و دفاع هوايي را نيز نيروي هوايي به‌ عهده گرفته و در اولين اقدام، به درخواست نيروي رزمي ‏421 در 29 آبان 1359 پرواز شناسايي را بر فراز منطقه انجام و از بندر ام‌القصر، فاو و سواحل كويت عکس‌برداري صورت پذيرفت. متعاقبا عمليات درفش به «عمليات مرواريد» تغيير نام يافت و جهت يگان‌هاي شرکت‌کننده در عمليات ارسال و در هفتم آذر 1359 توسط نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران با مشارکت و پشتيباني نيروي هوايي ارتش به مورد اجرا گذاشته شد.منطقه عمليات مرواريد به طول تقريبي چهارصد کيلومتر (از بوشهر تا شمالي‌ترين نقطه خليج‌فارس) و به عرض پنجاه کيلومتر، بيست هزار کيلومتر مربع وسعت داشت.حداقل نتيجه مورد انتظار از عمليات مرواريد مي‌توانست انهدام قسمت‌هاي باقي مانده روي اسکله البکر باشد. نيروي هوايي قبل از اجراي عمليات اصلي در روز دوم آذر 1359، بنابه درخواست گروه رزمي 421 بايك يورش هوايي برق‌آسا،با دو فروند هواپيماي اف 4 ايي از پايگاه ششم شكاري بندر و اسكله‌اي را كه ناوچه‌هاي اوزا و پي 6 نيروي دريايي عراق در آن پهلو گرفته بودند، بمباران و ضربه سنگيني بر پيكر ناوگان دريايي عراق وارد آوردند. روز سوم آذر 1359 نيز اين حملات ادامه يافت.در اين طرح پيش‌بيني شده بود تعدادي از نيروهاي تحت امر قرارگاه نيروي رزمي 421 در قالب يک تيم عمليات ويژه، روي اسکله البکر پياده شوند و علاوه بر انفجار قسمت‌هاي باقي مانده وظيفه ديده باتي دهانه خورعبدالله را نيز بر عهده بگيرند، تيم تخريب و ديده‌باني به‌ همراه تجهيزات لازم آماده و قرار شد عمليات 4 آذر 1359 آغاز شود اما به‌دليل نامساعد بودن وضعيت جوي و دريا عمليات به تعويق افتاد. تا شروع رسمي عمليات، بالگردها و افسران گشت به ‌منظور جمع‌آوري اطلاعات تکميلي، زيرنظر داشتن سکوها و گزارش تردد عراقي‌ها به منطقه اعزام شدند.نيروهاي شرکت‌کننده در اين عمليات عبارت بودند از: تيم عمليات ويژه، دو فروند بالگرد هوادريا به‌منظور انتقال تيم عمليات ويژه به اسکله البکر؛ يک فروند يدک‌کش به‌منظور انتقال مهمات، تجهيزات، آذوقه به اسکله البکر؛ ناوچه‌هاي موشک‌انداز ناو تيپ هفتم از منطقه دوم دريايي بوشهر و جنگنده‌هاي پايگاه ششم شکاري بوشهر نيروي هوايي براي تأمين پوشش هوايي منطقه نبرد.بدنبال گزارش افسر گشت هوايي در پنجم آذرماه، به ناو موشک‌انداز مأموريت داده شد به اسکله شليک کند. اين حرکت روز بعد هم انجام شد، اما واکنشي ازسوي عراقي‌ها ديده نشد. با توجه به سه سورتي پرواز گشت بالگردها، نيروي رزمي 421 تصميم گرفت عمليات بعدازظهر 6 آذر آغاز شود.» بعدازظهر 6 آذر 1359، تيم ويژه تکاوران دريايي با دو فروند بالگرد «ا. بي‌212» و يک فروند «اس. اچ 3 دي» با سکوت راديويي از پايگاه دوم دريايي بوشهر پرواز کردند. اين بالگردها با دو فروند هواپيماي شکاري رهگير «اف 14» و ايستگاه رادار بوشهر پوشش داده شدند.همزمان ناوچه پيکان و يک ناو تدارکاتي (لجستيکي) نيز به حالت آماده‌باش جنگي درآمدند. عمليات دفاع هوايي و پشتيباني آتش هوايي نيز با نام پروازي گروه پروازي اف 14 اسكار (جمعي پايگاه هفتم و هشتم) و گروه پروازي اف 4 ايي ذوالفقار سازماندهي و نبردهاي هوايي از ساعت 14:20 ششم آذر 1359 هم‏زمان با شروع عمليات دريايي استمرار يافت.تکاوران به ‌محض پياده شدن بر روي سکوي البکر، درگيري با نيروهاي دشمن را آغاز و يک نفر از نيروهاي دشمن کشته و هفت نفر به اسارت درآمدند،تعداد 9 نفر از عراقي‌ها با سلاح کلاشينکف و آرپي چي 7 در قسمت تحتاني بخش مسکوني اسکله موضع گرفته بودند، پانزده دقيقه پس از پياده شدن بر روي اسکله تعداد دو فروند جنگنده ميگ عراقي در آسمان اين منطقه ظاهر شدند، برابر اعترافات اسرا بر روي اسکله الاميه بيست نفر با سلاح مشابه حضور داشتند، ناوچه خودي در حوالي بويه اروند يا سکوي نوروز آماده شکار يگان‌هاي دشمن در منطقه بود. ناوچه قهرمان پيکان در ساعت 22:23 مورخه 6/9/59 در يک مصاف دريايي با دو ناوچه مدرن عراقي موفق به انهدام و غرق يک فروند از آن‌ها در قلب آب‌هاي دشمن و در دهانه خور عبدالله شد و ناوچه ديگر فرار نمود، درگيري‌ها تا 7 آذر 1359 ادامه يافت. تيم عمليات ويژه پس از تسخير کامل اسکله، پرچم جمهوري اسلامي ايران را بر فراز يکي از بلندترين دکل‌هاي اسکله به اهتزاز درآورد.مأموريت‏هاي پشتيباني آتش هوايي از ساعات نخست 7 آذر صورت پذيرفت، اولين هواپيماي اف4ايي مجهز به موشک هوا‌به‌هوا از پايگاه ششم شکاري به پرواز در‌ آمد.در مقابل دو فروند هواپيماي ميگ 23 از پايگاه هوايي ناصريه و دو فروند هواپيماي سوخو 22 از پايگاه الوحده در شعيبيه به پرواز در آمدند و در بخش شمال ‏غربي خليج ‌فارس توسط رادار بوشهر شناسايي شدند. هواپيماي رهگيري اف 14 با يک رهگيري تاکتيکي، نخستين موشک هوابه‌هواي فونيکس خود را در ساعت 07:05 به‌سوي هواپيماي دشمن شليک كرد و با سرنگوني يک فروند از آن‌ها، هواپيماهاي ديگر متواري شدند. دقايقي بعد دو فروند ديگر از هواپيماهاي سوخو 22 دشمن به پيکان حمله ‏کردند که با رهگيري به‌موقع هواپيماهاي اف 14، يک فروند از آن‌ها سرنگون و ديگري مجبور به ترک منطقه شد. هواپيماي اف 4 مجهز به ماوريک با اطلاعات دريافتي از افسر ناظر مقدم، سه فروند هدف سطحي دشمن را در ساعت 11:56 رهگيري و با شليک سه تير موشک ماوريک، منهدم کرد. در پي انهدام ناوچه‏هاي دشمن، تا حدودي آرامش نسبي در منطقه حاکم شد. در ساعت 09:01 نيروي رزمي 421 به فرماندهي نداجا گزارش داد:عمليات مرواريد ادامه دارد و ناوچه پيکان درگير و شديدا تحت فشار مي‌باشد. ناوچه پيکان تاکنون موفق شده يک ناوچه ديگر و يک ميگ مهاجم دشمن را منهدم و يک موشک استيکس را که توسط ناوچه دشمن به طرف آن پرتاپ شده بود در آسمان هدف قرار داده و منهدم کند و يک فروند ناوچه موشک انداز دشمن از نوع اوزا نيز در اين عمليات توسط هواپيماي جنگنده خودي منهدم شده است، در ساعت 10:25 نيروي رزمي 421 به فرماندهي نداجا گزارش داد در ادامه عمليات مرواريد سکوي البکر پاکسازي شد»، در ساعت 12:29 روز هفتم نيروي رزمي 421 به ناوهاي بايندر، ميلانيان و ناوچه پيکان، جوشن و فلاخن و يدکش دلير که در راستاي عمليات مرواريد در کنار سکوي نفتي حضور داشت، ابلاغ کرد که منطقه عمليات را به سمت بوشهر ترک نمايد.»ناوچه پيکان نيز به علت اتمام مهمات، تقاضاي مراجعت کرد و پس از سوار کردن نيروهاي تيم عمليات ويژه در ساعت12:26 روز هفتم آذر 1359 از اسکله البکر جدا و به طرف پايگاه بوشهر حرکت کرد اما در ساعت 12:47 پس آنکه حدود 5 مايل از البکر فاصله گرفته بود گزارش کرد مورد حمله قرار گرفته و پس از درگيري با يک فروند ناوچه اوزاي دشمن که در کنار اسکله و به‌ دور از ديد ناوچه پيکان کمين کرده بود، مورد اصابت دو تير موشک اِسْتيکس قرار گرفت و دقايقي بعد گزارش کرد که قدرت تحرک ناو از بين رفته است، در ساعت 12:52 در خواست کمک کرد و گزارش داد که مورد حمله موشک‌هاي متوالي قرار گرفته است و تعدادي زخمي و شهيد دارد و سپس تماس مخابراتي ناوچه پيکان قطع شد.گرچه بلافاصله بالگردهاي نيروي دريايي در عمليات تجسس توانستند عده‌اي از سرنشين‌هاي ناوچه و تعدادي عراقي را نجات دهند. اين اسيران به بوشهر، منتقل شدند اما در اين عمليات با حمله موشکي عراقي‌ها به ناوچه پيکان، اين ناوچه غرق شد و درنتيجه تعدادي از سرنشين‌هاي آن ازجمله فرمانده ناوچه، ناخدا دوم محمدابراهيم همتي شهيد و عده‌اي نيز مجروح شدند. به‌‌اين‌ترتيب علي‌رغم موفقيت کامل عمليات، ساعت 12:47 هفتم آذر 1359، ناوچه پيكان پس از يك نبرد قهرمانانه با دشمن، در دل آب‏هاي خليج ‌فارس آرام گرفت.پشتيباني هوايي براي تجسس و نجات از پگاهان روز هشتم آذر آغاز شد و علاوه بر پوشش هوايي منطقه توسط جنگنده اف14، يک فروند از ناوچه‏هاي موشك‌انداز اُوزا‏ که براي نجات بازماندگان عراقي در منطقه ظاهر شده بود، مورد اصابت يک فروند موشک هواپيماي اف4 قرار گرفت و غرق شد. يک فروند ناوچه پي 6 همراه با دو فروند ناوچه اُوزا در ساعت 11:53 در منطقه ظاهر شدند و هواپيماي جنگنده اف4 پوشش هوايي، با موشک‏هاي هوابه‌زمين به روي آن‌ها آتش باز کرد. برابر گزارش خلبان، انهدام يکي از ناوچه‏ها تأييد ‏شد؛ اما پس از چند دقيقه خلبان اعلام کرد که موتور چپ هواپيما آتش گرفته و منطقه را ترک کرد، اما اين هواپيما هرگز به آشيانه بازنگشت. نهم آذر، عمليات تجسس و نجات استمرار يافت. به هر ترتيب، آخرين مرحله جست‌وجو و نجات با چهار فروند بالگرد اس.اچ 3 دي همراه با يک فروند بالگرد اِي.بي 212 انجام گرفت و طي آن، بيست جليقه نجات خالي و دو عراقي که يکي از آن‌ها زنده بود، از آب گرفته شدند؛ ولي اثري از خلبانان ‌هواپيماي اف 4 (ساقط‌شده در روز قبل) به دست نيامد.در مجموع، تا خاتمه اين عمليات، 12 فروند از يگان‌هاي شناور دشمن منهدم شدند يا خسارت کلي ديدند که از اين تعداد، 5 فروند ناوچه موشک انداز اوزا بودند. به 3 فروند ديگر از يگان‌هاي سطحي دشمن نيز صدمات کلي وارد آمد. همچنين، 11 فروند هواپيماي جنگي عراقي از انواع مختلف ساقط شدند. تلفات انساني دشمن 100 نفر، تعداد اسرا 17 نفر، در اين عمليات بيش از نيمي از توان دريايي عراق از بين رفت و حتي تاکنون امکان جايگزيني يگان‌هاي منهدم شده در عمليات مرواريد و بازسازي نيروي دريايي عراق ميسر نشده است.در پايان ياد و خاطره تمامي شهداي هشت سال دفاع مقدس و 48هزار شهيد گلگون‌کفن ارتش جمهوري اسلامي ايران به ويژه شهداي نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران که که با قامتي رشيد، مردانه و سرافراز جنگيدند و بارزترين نمونه‌هاي شکوه‌مند مقاومت، ايثار، شجاعت و مجاهدت را به يادگار گذاشتند درود و صلوات و فاتحه مي‌فرستيم. يادشان گرامي راهشان مستدام باد.ارتش جمهوري اسلامي ايرانسازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس ارتشتهيه و تنظيم: پيشکسوت دفاع مقدس ميرحسين ميري ميانجي*در مجموع، تا خاتمه اين عمليات، 12 فروند از يگان‌هاي شناور دشمن منهدم شدند يا خسارت کلي ديدند که از اين تعداد، 5 فروند ناوچه موشک انداز اوزا بودند. به 3 فروند ديگر از يگان‌هاي سطحي دشمن نيز صدمات کلي وارد آمد. همچنين، 11 فروند هواپيماي جنگي عراقي از انواع مختلف ساقط شدند. تلفات انساني دشمن 100 نفر، تعداد اسرا 17 نفر، در اين عمليات بيش از نيمي از توان دريايي عراق از بين رفت*در پايان ياد و خاطره تمامي شهداي هشت سال دفاع مقدس و 48هزار شهيد گلگون‌کفن ارتش جمهوري اسلامي ايران به ويژه شهداي نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران که با قامتي رشيد، مردانه و سرافراز جنگيدند و بارزترين نمونه‌هاي شکوه‌مند مقاومت، ايثار، شجاعت و مجاهدت را به يادگار گذاشتند درود و صلوات و فاتحه مي‌فرستيم