26 آبان ماه 1359حماسه آزادسازي سوسنگردسوسنگرد يکي از شهرهاي استان خوزستان و مرکز مهم‌ترين شهرستان دش

26 آبان ماه 1359حماسه آزادسازي سوسنگردسوسنگرد يکي از شهرهاي استان خوزستان و مرکز مهم‌ترين شهرستان دشت آزادگان است و فاصله آن تا شهر اهواز 55 کيلومتر و تا شهر بستان 28 کيلومتر است. رودخانه کرخه از شمال آن مي‌گذرد. مردم اين شهر اغلب عرب‌زبان و شغل عمده آن‌ها، کشاورزي و دام‌داري است. براساس طرح کلي پدافندي لشکر 92 زرهي خوزستان، مسئوليت مراقبت از محور سوسنگرد تا مرز بين‌المللي و دفاع از آن به تيپ 3 زرهي مستقر در پادگان دشت آزادگان واگذار شده بود. با تنش سياسي بين ايران و عراق در اواخر فروردين 1359، يک ‌بار عناصر تيپ 3 لشکر 92 زرهي به مواضع پدافندي نزديک مرز اعزام و بعد از مدتي به علت کاهش نسبي بحران سياسي به پادگان بازگشتند. سپاه سوم ارتش عراق با آغاز جنگ تحميلي و با استفاده از لشکر 9 مکانيزه در محور چذابه- سوسنگرد- حميديه- اهواز در جبهه مياني استان خوزستان، مأموريت، قطع مسيرهاي شمالي و جنوبي خوزستان و تسهيل حرکت نيروهاي عراقي براي تصرف هرچه سريع‌تر استان خوزستان را به عهده داشت. تيپ 3 زرهي ابتدا در خط مرزي با دشمن درگير شد و با اجراي عمليات تأخيري، موفق شد پيشروي دشمن را تا 27 مهر 1359 در شمال سوسنگرد، شرق تپه‌هاي‌الله ‌اکبر متوقف کند. در اواخر همين روز، عناصر دشمن به تيپ 3 زرهي فشار آوردند و اين تيپ را به تپه‌هاي شرقي‌الله ‌اکبر عقب راندند. بعد از تصرف تپه‌الله ‌اکبر، دشمن در محور بستان- سوسنگرد پيشروي و تلاش کرد تا شهر سوسنگرد را اشغال کند؛ اما با مقاومت رزمندگان مواجه شد و نتوانست به شهر سوسنگرد برسد. سپاه سوم ارتش عراق مصمم شد در دهه سوم آبان 1359، به هر نحوي محور سوسنگرد- حميديه و تمام منطقه غرب سوسنگرد را تا خط مرز در اختيار بگيرد. درحالي‌که 56 روز از شروع تجاوز ارتش بعث عراق به ايران مي‌گذشت و هيچ دستاورد قابل‌توجهي براي نيروهاي متجاوز حاصل نشده بود، ارتش بعث عراق براي حفظ روحيه نيروي خود، به تصرف شهر سوسنگرد اکتفا کرد تا بتواند با تغيير نام آن به خفاجيه، زمينه تبليغاتي محدودي را فراهم آورد. ارتش عراق با تمرکز حمله خود به شهر سوسنگرد، در 22 آبان 1359 آن شهر را به محاصره خود در آورد. پس از محاصره سوسنگرد در 24 آبان 1359، براي آزادسازي آن و رفع محاصره قبلاً از طرف لشکر 92 زرهي به‌صورت محرمانه به فرماندهان تيپ 2 زرهي دزفول اعلام ‌شده بود که يگان‌هاي تيپ 2 زرهي محل استقرار خود در جنگل‌هاي كارخانه قند واقع در اطراف اهواز را برابر زمان‌بندي ترك و با عبور از حميديه و پل كرخه و در نزديکي‌هاي پادگان دشت آزادگان، در مواضع انتخاب‌شده جديد مستقر شوند. عمليات آزادسازي سوسنگرد، قرار بود در 25 آبان 1359 اجرا شود که به اجرا در نيامد و اعلام شد كه شروع عمليات، بنا به دستور خواهد بود؛ ولي بعد مشخص شد كه ابوالحسن بني‌صدر رئيس‌جمهور وقت، به بهانه اينكه لازم است از تيپ 2 زرهي لشكر 92 در مأموريت ديگري استفاده شود، دستور عدم اجراي عمليات را به فرمانده لشكر 92 زرهي سرهنگ زرهي ستاد غلام‌رضا قاسمي ‌نو صادر كرده است. با توجه به وضعيت وخيم و خطرناك شهر سوسنگرد كه در محاصره کامل دشمن بود و در 25 آبان 1359 يعني يك روز قبل از اجراي عمليات آفندي نيروهاي خودي، حتي عناصري از دشمن وارد شهر شده و درگيري‌هاي خياباني هم بين آن‌ها و مدافعان شهر به وجود آمده بود؛ پيش‌بيني مي‌شد كه در روز 26 آبان 1359 شهر سوسنگرد سقوط کند و كاملاً به دست دشمن بيفتد. در اين شرايط آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي (مقام معظم رهبري) كه در آن زمان نماينده حضرت امام خميني(ره) در شوراي عالي دفاع بود، تلفني با سرهنگ غلام‌رضا قاسمي نو فرمانده لشکر 92 زرهي صحبت كرد و علت تأخير را جويا و متوجه ‌شد كه دستور تأخير را بني‌صدر داده است. آيت‌الله خامنه‌اي به علت وضعيت حساس و خطرناك سوسنگرد، خيلي سريع در همان روز 25 آبان 1359 موضوع را به استحضار امام راحل ‌رساند و بلافاصله دستور اكيد امام (ره) مبني‌بر اينكه «سوسنگرد تا فردا بايد آزاد گردد» به‌وسيله آيت‌الله شهاب‌الدين اشراقي ابلاغ ‌شد. فرمايش امام (ره) طي نامه‌اي به اين شرح به فرمانده لشكر 92 ابلاغ شد: «جان نيروهاي مستقر در سوسنگرد در خطر است و سوسنگرد به سرنوشت خرمشهر دچار مي‌شود؛ عمليات بايد فردا صبح انجام شود و چنانچه تعللي در اين امر ايجاد شود، مسئولان مجازات خواهند شد». وقتي اين نامه به دست فرمانده لشكر 92 ‌رسيد، او هم بدون درنگ در اجراي فرمان امام (ره) و ابلاغ‌نامه كتبي و تأكيد حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، دستور اجراي عمليات آفندي براي آزادسازي سوسنگرد را به سرهنگ امرالله شهبازي فرمانده تيپ 2 لشکر 92 زرهي خوزستان ابلاغ کرد. بنابراين عمليات آفندي تيپ 2 زرهي با هدف آزادسازي سوسنگرد، در ساعت 05:00 روز 26 آبان 1359‌، آغاز شد، نيروهاي شرکت‌‌کننده در اين عمليات متشکل از تيپ 2 زرهي دزفول به فرماندهي سرهنگ زرهي ستاد امرالله شهبازي، تيپ 3 زرهي دشت آزادگان به فرماندهي سرهنگ زرهي ستاد عبدالله الماسي از لشکر 92 زرهي اهواز، گروه رزمي 148 پياده از تيپ 3 پياده لشکر 77 پياده خراسان به فرماندهي سرگرد پياده رضي‌الله اميرشقاقي، گروه رزمي 37 زرهي شيراز به فرماندهي سرگرد زرهي مجيد صارمي، با سرهنگ زرهي ستاد غلامرضا قاسمي‌نو فرمانده لشکر 92،نيروهاي بسيجي مردمي و نيروهاي شهيد چمران بودند. يگان‌هاي دشمن در مقابل، شامل: تيپ 12 زرهي از لشکر 3 زرهي، تيپ 26 زرهي از لشکر 5 مکانيزه، تيپ 35 زرهي و 43 زرهي از لشکر 9 زرهي عراق بود. در ساعت دو و نيم بعدازظهر روز 26 آبان 1359 رزمندگان اسلام پس از يک نبرد سنگين با شکستن محاصره ناتمام سوسنگرد از سمت شرق وارد شهر شدند و در عصر همان روز عقب‌نشيني نيروهاي دشمن در شرق شهر سوسنگرد به‌طرفِ جنوب آغاز شد. دشمن تلاش مي‌کرد هرچه سريع‌تر خود را از مهلکه نجات دهد و به جنوب کرخه‌کور عقب بنشيند. سرانجام در واپسين ساعات روز، تمام نيروهاي عراقي صحنه‌ نبرد را ترک و به سمت جنوب عقب‌نشيني کردند. محاصره‌ شهر سوسنگرد شكسته شد. جاده حميديه– سوسنگرد آزاد و ارتش عراق پانزده كيلومتر عقب‌نشيني كرد. تلفات و ضايعات دشمن در منطقه‌ سوسنگرد شامل 45 نفر کشته و زخمي و 18نفر اسير بود. 40 دستگاه تانک و چندين عراده توپ دشمن منهدم شد. 25 تانک و خودرو با مقادير زيادي مهمات جزء غنائم بود. وسعت منطقه آزادشده پنجاه کيلومتر مربع بود. همچنين در اين درگيري‌ها حدود صد نفر از رزمندگان اسلام که در شهر مقاومت مي‌کردند به شهادت رسيدند و تعداد بيشتري زخمي شدند و دکتر مصطفي چمران نيز از ناحيه پا مجروح شد. با اين عمليات، پيروزي بزرگي نصيب قواي اسلام شد و ناکامي ارتش بعثي در تصرف سوسنگرد به ميزان زيادي عراق را از پيشروي‌هاي بيشتر مأيوس کرد.خلبانان هوانيروز در اين عمليات، با بهره‌گيري از چهارده فروند بالگرد از انواع تهاجمي کبرا و ترابري و طي60 ساعت پرواز، ضمن انهدام ادوات زرهي تانک‌ها و نفربرها، خودروها و سنگرهاي افراد عراقي؛ نسبت به تخليه 28 نفر از مجروحان از منطقه نبرد اقدام و با اجراي عمليات هلي‌بُرن 96 نفر رزمنده تازه‌نَفَس را به منطقه عمليات ترابري کردند. همچنين شش تُن بار مهمات، آذوقه، آب و غذا و تدارکات را به رزمندگان رساندند. نيروي هوايي ارتش هم در محورهاي مختلف سوسنگرد و هويزه حملاتي به دشمن نمود که طي آن 12 تا 17 دستگاه تانک، 2 دستگاه خودرو و چند ضد هوايي نابود شدند. همچنين لشکر 92 زرهي اهواز در درگيري‌هاي سوسنگرد پنج دستگاه تانک چيفتن و دو دستگاه نفربر و يک دستگاه اورال خود را از دست دادو تعدادي شهيد و مجروح داشت، در عمليات آزادسازي سوسنگرد، فرماندهي پدافند هوايي با استفاده از هواپيماهاي شکاري اف4، اف5 و اف14 طرح پدافند هوايي را تحت کنترل رادارهاي سد دز، بهبهان و آبدانان به مورد اجرا گذاشت. علاوه بر آن جنگ‌افزارهاي پدافند هوايي نيروي زميني و ژاندارمري در اين نبرد شرکت دارند. سايت‌هاي هاگ و گردان‌هاي کم ارتفاع دزفول در اين نبرد مأموريت پوشش کلي را برعهده داشت. فعاليت‌ شبکه فرماندهي کنترل پدافند هوايي در عمليات آفندي آزادسازي سوسنگرد، تعداد يک پرانه پرواز اسکرامبل و 41 پرانه پرواز گشت هوايي بود.سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس آجانويسنده: پژوهشگر و پيشکسوت دفاع مقدس ميرحسين ميري ميانجي*آيت‌الله خامنه‌اي به علت وضعيت حساس و خطرناك سوسنگرد، خيلي سريع در همان روز 25 آبان 1359 موضوع را به استحضار امام راحل ‌رساند و بلافاصله دستور اكيد امام (ره) مبني‌بر اينكه «سوسنگرد تا فردا بايد آزاد گردد» به‌وسيله آيت‌الله شهاب‌الدين اشراقي ابلاغ ‌شد. فرمايش امام (ره) طي نامه‌اي به اين شرح به فرمانده لشكر 92 ابلاغ شد: «جان نيروهاي مستقر در سوسنگرد در خطر است و سوسنگرد به سرنوشت خرمشهر دچار مي‌شود؛ عمليات بايد فردا صبح انجام شود و چنانچه تعللي در اين امر ايجاد شود، مسئولان مجازات خواهند شد». وقتي اين نامه به دست فرمانده لشكر 92 ‌رسيد، او هم بدون درنگ در اجراي فرمان امام (ره) و ابلاغ‌نامه كتبي و تأكيد حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، دستور اجراي عمليات آفندي براي آزادسازي سوسنگرد را به سرهنگ امرالله شهبازي فرمانده تيپ 2 لشکر 92 زرهي خوزستان ابلاغ کرد